Bahar Göçer*
Bu ülke işçileri hak ettiği hayatı yaşayamıyor. Kamuda çalışan memurundan, endüstride çalışan SGK’lı emekçisine kadar herkes için şartlar sıkıntı. Beşerler kendini var edemiyor ve bulundukları durumları değiştirip dönüştüremiyor. Bunun en temel sebeplerinden biri ülkenin eğitim siyasetinin olmaması. Bir oburu üretenin değersizleştirilmesi. Üreten personeller, hayatın içinde görünür olamıyor. Kendi güçlerinin farkında değiller ve bu gücü kullanacakları şartlar da yok. Tersine baskılanıyor, yok sayılıyor ve değersizleştiriliyorlar. Çalışan ve üreten çalışanlar ve işçiler için, haklarını kullanmalarını sağlamak ve teminat altına almak ve yeni eğitim siyasetleri geliştirmek gerekiyor. Bu durumlar geçmişte de sorunluydu, 21 yy.’da da durum birebir halde sürüp gidiyor.
Ülkede nitelikli ustalarımız ve emekçilerimiz var. İşlerini çok uygun yapıyorlar. Birçok çocukluktan çalışmaya başlamışlar. Küçük yaşlarda diğer ustaların yanlarına iş öğrenmek için verilmişler. Hayat öykülerini dinleseniz acılarla dolu ömürler. İlkokuldan sonra okuyanı pek yok. Yasal olarak çalışmaya başlama yaşına (18 yaş) geldiklerinde, çoktan yaptıkları işin ustası olmuşlar.
En çok hatırlayıp anı olarak anlattıkları şeyler, ustalarından yedikleri dayaklar. Anne babadan yemedikleri dayakları ustalarından yemişler. Esasen anne baba da durumdan razı. Çocuklarını bir ustanın yanına verirken, eti senin kemiği benim, ağaç yaş iken eğilir, dayak cennetten çıkma diyerek çalışma hayatının ortasına atmışlar. Orta yaşlarda bir usta anlatıyor: “Babamın atölyesine 12 yaşında işe başladım. Babam patrondu ve atölyenin de bir ustası vardı. Beni ona emanet etti. Her işi öğret, hiçbir yanlışını affetme dedi. Usta beni başka çocuklardan daha çok döverdi. Her gün iki posta dayağım vardı. Sabahın köründe kalkıp işe giderdim. Akşam babamdan geç gelirdim konuta. Bazen öğlenleri oyuna dalıp, öğlenden sonra işe geç giderdim. Ustadan sağlam dayak yerdim. Bu türlü düzgün olmamı o günkü dayaklara mı borçluyum, yoksa o dayakları yemesem, daha yürekli mu olurdum bilemiyorum” diyor. İçten içe babasına kızgın olduğu aşikâr. Aşağı üst bugünkü orta yaş ve üstü ustaların hayat öyküleri birbirine benziyor. Ülkenin kodlarında usta yetiştirme mümkün mertebe ezme, yok sayma, sırtına ağır yükler yükleme formunda ilerliyor. Periyodun yazılı olmayan usta yetiştirme kuralları bu türlü.
Bu ağır şartlarda yetişen bir usta ile bundan birkaç yıl evvel sohbete koyulduk. Bir şantiyeden sorumlu, Karadenizli. İnşaat işinde çalışanlar genelde ya Karadenizli olur ya da Doğu ve Güneydoğu Anadolulu. Usta, Doğu ve Güneydoğu Anadolululara, yani Kürtlere düşman. Düşman olma sebebi Kürt olmaları, öbür bir neden yok. Tuhaf olan sevmediği, söylendiği Kürtlerle birebir şartlarda çalışıyor ve yaşıyor. Şantiyede tıpkı yerde kalıyorlar, birebir yemeği yiyorlar, tıpkı işi yapıyorlar, üstelik Kürtler çekip gitse şantiyedeki işler duracak. Bir Kürt düşmanlığı bellemiş, sürgit devam ediyor. Kürtlerle ilgili konuşurken biz ve onlar diye ayrıştırıyor. Derin hususlara girdik. Kürt çalışanlarla, kendisinin tıpkı şartlarda olduğu misal hayatlar yaşadıkları vb. bir sürü şey konuştuk. Algısı biraz değişti; haklısın galiba, sonuçta mescitte yan yana durup birlikte namaz kılıyoruz. Onlarda bizim üzere beşerler, üzere şeyler söyledi. Eh düşününce, az da olsa yol almış olduk. Konuşma güzelce ilerledi. İçindekileri anlatmaya başladı. Okumuşlardan sıkıntılı “Bu okumuşlar ve muhalefet bizi küçümsüyor, bize göbeğini kaşıyor diyorlar. Okumadık diye bizi küçük görüyorlar. Fakat artık ülkede bizim kelamımız geçiyor. İdarede bizden biri var. SGK’mız artık tertipli ödeniyor. Artık okumuşlar düşünsün bakalım, daima onlar bize yukardan bakıyordu, artık bizim kelamımız geçiyor”. Ne palavra söyleyeyim şoka uğradım. Daha evvel hiç farkına varmadığım niyetler. Böylesi hislere sahip olacağı aklıma gelmemişti. Galiba ezilenlerin ruh haliydi bu ve birçoğu bu ruh haline sahipti. Epey yaşadıkları yanında, bir de okumamış olmak acılarını katmerlendiriyordu. Bunları duymak beni şaşırttı lakin neye nazaran oy verdiklerini de anlamış oldum. Kendilerinden biri üzere görmeleri, kültürel olarak benzeri olmaları, duygusal olarak da yakın hissetmeleri oy verme kararını belirliyordu. Bir de benim SGK primlerim yatıyor, yıllarca düzgün ödenmedi lakin artık ödeniyor demesi, durumu lütuf üzere algılaması farklı bir handikaptı. Oy verme tercihi, kendini duygusal olarak yakın hissetme durumu, tıpkı şartlara sahip olduğunu sanma hali, tahminen de hayalinde bir gün birebir duruma gelebilme ihtimalinin varlığı. Konuşma bittiğinde kendimi aydınlanmış ve büyük bir sorunun yanıtını bulmuş üzere hissettim.
Muhalefet ile iktidarın kimden neye nazaran oy aldığını anlamlandıramayan ben, yukardaki kıssa ile aydınlanmış oldum. Sonrasında tıpkı husus ile ilgili benzeri kıssalar yaşadım. Bir iş yerinin servisinde akşam vakti konuta gidiyoruz ve hafta sonu seçim olacak. Beyaz yakalılar serviste muhalefetin kazanması için propaganda yapıyorlar. Aslında kimin kazanacağı aşikâr. Beyaz yakalılar dışında seçimle ilgili konuşan olmadı. Beyaz yakalılar indi ve geriye mavi yakalı çalışanlar, bir de ben kaldım. Ben o iş yerinde şimdi yeniydim, çok kimse tanımıyordu. Bu sefer mavi yakalılar konuşmaya başladı, çok keyifliler. Pazar günkü seçimde kazanacaklar. Onların taraf olduğu parti tekrar seçimi alacak. Onlar kazanacak ve başaracaklar. Ruh hallerini orda bir kere daha anladım. Onlar da varlar ve onlar da kazanıyorlar. Aslında ne çok şey başardıklarının, büyük sorumluluklar taşıdıklarının farkında değiller. Ülkede fabrika ve inşaat yapan şirketlerin üretimini yapan, hatta ayakta tutan bu emekçiler ve ustalar. Maalesef ki hala çantalarında, yedikleri dayak ve ezilmişlikler var. Kendilerini kıymetsiz ve yetersiz hissediyorlar. Bir seçimden sonra da iş güvenliği için bir şirkete gittim. İşveren makine mühendisi hızı asık ve mutsuz. Neyiniz var diye sordum? Seçim sonuçlarına sonlanmış. Muhalefet kazanamadı diye söyleniyor. Atölyeye emekçilerin yanına gittim. Onlar keyifli onların oy verdiği beşerler kazanmış seçimi. Aslında durumun tam aksisi olması beklenirken, durum böyleydi.
Çalışma hayatındaki tecrübeler, aile bağları, oy verme davranışları ve inançları hepsi bir bütün ve birbirine paralel durumlar içerir. Bir insan bir alanda nasıl davranıyorsa öbür durum ve alanlarda da tıpkı davranır. Ülkedeki çalışanlar hayatı ya ustasından öğreniyor yahut deneme yanılma ile kendi kendine öğreniyor. Aileden gördükleri de eklenince ezbere bilgiler çıkıyor ortaya. Eğitim alarak, bilimsel bilgilerle yol haritalarını çizme talihleri olmuyor. Ülkenin üreten gücü kendi çemberinde dönüp duruyor
Üretimi, bilimsel bilgi ile harmanlayamayınca, ortaya çıkan şey bir evvelki yaptığınla tıpkı oluyor. Sorgulamak için elinde kâfi data olmayınca, değişim dönüşüm olamıyor. Memlekette üretim bu usta ve personellerin elinde. Ülke nüfusunda yüzdeye vurulduğunda büyük bir bölümü oluşturuyor. Bu emekçiler ve ustalar anne, baba ve ustalarından ne öğrendiysen onu devam ettiriyorlar. Oy kullanırken yahut öteki kararlar verirken de ne gördüyse onu devam ettiriyor. Bu çemberi hemen kırmak çok değerli.
İnanç, insan hayatında sorgulamadan kabul etme, gönülden bağlanma sağlayan ruhsal bir durumdur. Kolaydır, çelişki barındırmaz, baş karıştıracak bir durum oluşmaz. İnanç sistemleri genelde çocuklukta aileden öğrenilir, olduğu üzere içselleştirilip yaşanır. Bu inanç sistemi işin içine bilimsel bilgi girmediği sürece sürüp sarfiyat. Ne yaşanacaksa yazgıda vardır. Her şeyin olduğu üzere kabulü gereklidir. Lakin bilim ve bilimsel bilgi, niyet ve hislerin içine karışmaya başlarsa, bu inanç ve körü körüne bağlanma yerini analitik niyete bırakır. Kişinin gündelik hayatta düşündüğü ve eylediği her durum ve şartta bu analitik niyet ne kadar hakimse, hayatın gerçekliğine o kadar yakınlaşır. Bizim endüstride çalışan ustalarımız ve personellerimiz genelde bu durumun aksine inançlarını hayatın merkezine koyarak yaşar. Baht vardır. Hayatımızı yönlendirir. Her şeyi çok da sorgulamamak değiştirip dönüştürmeye çalışmamak gerekir.
Tam da seçim arifesinde, ülkenin üreten insanlarını anlamak ve onlarla bağlantı kurmak gerektiğini düşünüyorum. Hayatları boyunca hem yok sayılıp hem de ülkenin yükünü çekmişler. Şimdilerde onların kederini dinleyip, yanında olunduğunu göstermek gerekli ve kıymetlidir. Ne istiyorlar, neleri var, beklentileri ne? Ayrıyeten seçimden sonra da onlara bir ortada yaşama ve örgütlenme, sendika kurma vb. gereksinimlerini karşılayacak şartlar yaratılmalıdır. Birlikte yaşama kültürünün içselleştirilmesini sağlamak da değerli ve gereklidir. Bilseler üretimden gelen güçlerini ve kullansalar neler olabileceğini hepimiz biliyoruz. Bu gücü ortaya çıkararak ve demokrasinin sac ayaklarından birini oluşturan sendika ve örgütlenme haklarını kullanmalarını sağlamak ve garanti altına almak kıymetlidir.
21. yy Türkiye’sine gelince. Şimdilerde mecburî eğitim 12 yıl oldu. Lakin endüstride çalışan okumayan bir sürü genç ve çocuk var. 12 yıl zarurî ise bu çocukların okuyor olması gerekmez mi? Çıraklık okulları açıldı. Çıraklık okulunda çocuklar okula tek bir gün gidiyorlar. Tek bir gün okula gitmenin eğitimlerine nasıl bir katkısı oluyor, çözebilmiş değilim. Endüstride olması gerekenden uzun çalışıyorlar ve ucuz iş gücü olarak kullanılıyor. Fakat yaratıcılık, yenilik ve kendini var etmeye hiçbir katkısı yok. Teknik liselerden de yetişen elemanlar epey az. Mezun olanlar da endüstride iş yapmıyorlar. Biz hala okumuş teknik elemanlar yetiştirmeyi başaramıyoruz. Bu çıraklık ve teknik liseden çıkan çocukların birden fazla eski ustaların da yerini alamıyorlar. Mevcut eğitim teknik çalışan ve üreten kısma bir yarar sağlamış değil. Yukardaki üreten personel ve ustalardan sonra, yeni yetişecek ve üretecek jenerasyon içinde durum iç açıcı değil.
Seçimden sonra teknik eleman yetiştirmek için de yanlışsız bir eğitim siyaseti üretilmesi gerekiyor. Bu eğitim sistemini değiştiremezsek gelecekte yeniden ülke olarak bir ayağımız çukurda hiçbir sıkıntıya kalıcı tahlil bulamamış olacağız. Oy verme sisteminden hayatın her alanına, adalete, sarsıntıda konutların dayanımına kadar her durumu sisteme sokmak istiyorsak, bu eğitim sistemini ve gelecekteki demokrasi planlarımızı uygun örmemiz gerekir.
*A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı