İkinci bir lisan öğrenmenin hafızayı güçlendirdiği ve ileri yaşlarda
ı (
) önlediği açıklandı.
İki lisan bilenler beyinde daha fazla hücreye sahip
Bilim adamları, ikinci bir lisan öğrenmenin, bunamayı yıllar boyunca uzak tutmaya yardımcı olabileceğini ortaya koydu.
Araştırmalar, iki lisan bilen bireylerin beyinlerindeki lisan bölgelerinde daha fazla hücre bulunduğunu, ayrıyeten öğrenme ve duygusal fonksiyonlarla alakalı bölgelerin hacminin arttığını gösterdi.
“Beynin boyutunu artırıyor”
‘nın Montreal kentinde bulunan
‘nden
, bulguların, ikinci bir lisan konuşmanın beynin boyutunu artırabileceğini ve bu sayede daha fazla beyin rezervi sağlanabileceğini ortaya koyduğunu belirtti.
Phillips, beynin büyüklüğü ve rezervinin daha fazla olan bireylerin, bunamaya yol açacak eşiğe ulaşmadan evvel daha fazla hasara dayanabildiklerini söyledi.
Phillips ve grubu, eylül ayında yaptıkları araştırmada, iki dilliliğin beyin sıhhatiyle olan irtibatını keşfetti.
MRI taramaları farkı ortaya koydu
2024 yılında yapılan bir diğer araştırmada ise erken ya da geç evre Alzheimer hastalığına sahip olan iki lisan bilen ve tek lisan bilen bireyler karşılaştırıldı. MRI taramaları, iki lisan konuşan
nın, hafıza ve öğrenme ile ilgili beyin bölgesindeki aktivitede tek lisan konuşanlara nazaran çok daha az düşüş yaşadığını gösterdi. Araştırmacılar, bu farkın beyin bölgesinin büyüklüğünde değil, güçlenmesinde olduğunu kaydetti.
Demans nedir ve neden oluşur?
Demans, hafızayı, düşünme yetisini ve toplumsal marifetleri etkileyen bir dizi semptomu tanımlayan genel bir tabirdir. Tek bir hastalık olmaktan çok, farklı cinsleri olan bir durumdur. En yaygın görülen tipi olan Alzheimer demansı, tüm demans olaylarının yaklaşık %60 ila %80’ini oluştururken, inme sonrası gelişen
en sık karşılaşılan ikinci tiptir.
Özellikle
kaynaklı demans ansızın ortaya çıkmaz; belirtiler vakitle gelişir ve giderek kötüleşir. Lakin birtakım demans çeşitleri, bedendeki belli bir unsurun eksikliği ya da ilaçların yan tesirleri nedeniyle oluşabilir. Bu çeşit demanslar çoklukla ilerleyici değildir ve uygun müdahalelerle geri döndürülebilir.
Beynimiz, hafıza, karar verme ve hareket üzere çeşitli fonksiyonlardan sorumlu farklı bölgelerden oluşur. Bu bölgelerdeki hücreler ziyan gördüğünde, olağan fonksiyonlarını yerine getirmekte zorlanır ve bağlantıları aksar.
Demansın temel nedeni, beyin hücrelerinin hasar görmesi ve birbirleriyle irtibat kurma yetilerinin zayıflamasıdır. Bağlantıdaki bu bozulma, düşünme biçiminden davranışlara ve duygusal reaksiyonlara kadar geniş bir yelpazede tesirler yaratır.
Farklı demans cinsleri, beynin farklı bölgelerinde ve makul hücre hasarı tipleriyle bağlantılıdır. Örneğin, Alzheimer hastalığında, beyin hücrelerinin içinde ve etrafında biriken olağandışı proteinler, hücrelerin sağlıklı kalmasını ve birbirleriyle bağlantı kurmasını zorlaştırır. Öğrenme ve hafıza merkezi olan hipokampus, Alzheimer hastalığında ekseriyetle birinci ziyan gören bölgedir. Bu nedenle hafıza kaybı, hastalığın en erken belirtilerinden biri olarak karşımıza çıkar.
Demansın belirtileri nelerdir?
Demansın en dikkat cazibeli belirtisi, yeni öğrenilen bilgilerin süratle unutulmasıdır. Lakin, bir kişinin demans teşhisi alabilmesi için sırf hafıza kaybı kâfi değildir. Aşağıdaki bilişsel fonksiyonlardan en az ikisinde bozulma gözlemlenmelidir:
Hafıza: Günlük olayları, randevuları yahut yakın vakitte yapılan konuşmaları hatırlamada zorluk
Dil ve bağlantı: Söz bulmada zahmet, konuşmaları takip edememe yahut kendini söz etmekte zorlanma
Dikkat ve odaklanma: Konsantrasyon eksikliği, plan yapmada ve misyonları tamamlamada zorluk
Muhakeme ve karar verme: Mantıklı düşünmede zorlanma, riskli yahut uygunsuz kararlar alma
Görsel ve mekânsal algı: Yüzleri, objeleri yahut aralıkları tanımada zahmet yaşama
Demans belirtileri vakitle şiddetlenebilir ve günlük ömrü değerli ölçüde etkileyebilir. Erken teşhis, süreci yönetmek ve hastanın ömür kalitesini korumak açısından büyük kıymet taşır.
Demansın büsbütün önlenebileceğini söylemek mümkün olmasa da, birtakım hayat stili değişiklikleri riski azaltmaya yardımcı olabilir. Araştırmalar, sağlıklı bir hayat usulü benimsemenin beyin sıhhatini koruyarak demans gelişimini geciktirebileceğini yahut birtakım durumlarda engelleyebileceğini göstermektedir.
Demans riskini azaltmaya yardımcı olabilecek birtakım değerli faktörler:
Beyin aktivitesini sürdürmek:
Yeni şeyler öğrenmek, bulmaca çözmek, kitap okumak, müzik aleti çalmak üzere zihinsel faaliyetler beyni etkin meblağ.
Nizamlı idman, kan dolanımını güzelleştirerek beyin hücrelerine daha fazla oksijen gitmesini sağlar ve bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir.
Akdeniz diyeti üzere antioksidan açısından varlıklı beslenme alışkanlıkları beyin sıhhatini destekleyebilir. Sağlıklı yağlar, sebzeler, meyveler ve tam tahıllar tüketmek önerilir.
Yüksek tansiyon, diyabet ve kolesterol üzere kalp-damar sıhhatini etkileyen faktörler, beyin sıhhatiyle direkt bağlantılıdır. Sağlıklı bir kalp, sağlıklı bir beyin manasına gelir.
Sigara ve alkolden uzak durmak:
Sigara içmek ve çok alkol tüketimi beyin hücrelerine ziyan vererek demans riskini artırabilir.
Uyku bozuklukları ve yetersiz uyku, beyin sıhhatini olumsuz etkileyerek demans riskini artırabilir. Kâfi ve nizamlı uyku almak kıymetlidir.
Sosyal bağları güçlendirmek:
Toplumsal izolasyon ve yalnızlık, bilişsel gerilemeyi hızlandırabilir. Aile, arkadaşlar ve topluluk etkinlikleriyle faal bir toplumsal ömür sürdürmek
için yararlıdır.
Sonuç olarak, demansın kesin olarak önlenmesi mümkün olmasa da, sağlıklı alışkanlıklar benimseyerek riski azaltmak ve beyin sıhhatini uzun vadede korumak mümkündür. Erken yaşlardan itibaren sağlıklı bir hayat usulü benimsemek, ilerleyen yıllarda bilişsel işlevlerin korunmasına yardımcı olabilir.
